گاز یخچال چیست؟

گاز یخچال سیالی است که عمل خنک سازی را در یخچال های معمولی، فریزر و صنعتی بر عهده دارد. این گاز می تواند از ترکیب چند گاز شیمیایی یا یک گاز واحد تهیه شده باشد. هر یخچال به کمک یک سیکل تبریدی (چرخه فشرده سازی بخار) عمل خنک سازی را انجام می دهد. به این شکل که سیال مبرد در حالت گازی وارد کمپرسور یخچال می شود. سپس در داخل کمپرسور فشار سیال بالا رفته و گرمای زیادی را دریافت می‌کند. سپس این گاز که در حالت فوق داغ قرار دارد، درون لوله های کندانسور به جریان در آمده، با از دست دادن دما به حالت مایع در می آید. پس از آن سیال مبرد با عبور از یک شیر فشار شکن، آمادۀ ورود به داخل محفظۀ یخچال یا همان اواپراتور می گردد. با عبور سیال از شیر فشار شکن، فشار آن کاهش یافته و در حالت مایع اشباع یا فوق سرد وارد اواپراتور می شود. با چرخش سیال مبرد در داخل اواپراتور، گرمای داخل محفظۀ یخچال دریافت شده و عمل خنک سازی انجام می شود. سیال مبرد نیز با دریافت گرمای داخل یخچال دوباره به گاز تبدیل می شود. این مبرد می تواند یکی از انواع گازهای CFC (همان گاز فریون) باشد یا اینکه ترکیبی از این گازها را در خود داشته باشد. انتخاب نوع این گاز بستگی به نحوۀ طراحی شرکت، نوع کمپرسور و کارایی یخچال دارد. در ادامۀ این مقاله قصد داریم بیشتر با این مبرد آشنا شویم. سپس به مواردی همچون دلایل و علائم خالی شدن آن و چگونگی شارژ گاز یخچال بپردازیم.

آشنایی با گاز یخچال

طراحی یخچال های امروزی تماماً وابسته به گاز یخچال است. در نخستین یخچال های مصنوعی تولید شده اغلب از آمونیاک به عنوان سیال مبرد استفاده می شد. با اینکه آمونیاک کارایی مناسبی داشت، اما قابل اشتعال بود و در صورت نشت پیدا کردن می توانست باعث مسمومیت افراد هم بشود. به همین خاطر کم کم استفاده از آمونیاک کنار گذاشته شد و شرکت های تولید کنندۀ یخچال به سراغ گازهای دیگری رفتند. از جمله گازهای یخچالی که امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرند، گازهای فریون است. نخستین گاز فریونی که در یخچال مورد استفاده قرار گرفت، مشهور به فریون 12 بود. گازی بی بو که عملکرد مناسبی داشت. اما به خاطر مسائل زیست محیطی کنار گذاشته شد. فریون گازی است که می تواند باعث تجزیۀ شیمیایی ترکیب اوزون شود و به لایۀ اوزون صدمه بزند. امروزه به همین خاطر از سیال های متفاوت و با ترکیب های شیمیایی متفاوتی به عنوان گاز یخچال استفاده می شود. از این جمله می توان به ترکیب هایی مثل R22، R407، R600، R134 و … اشاره کرد. در تمامی این گازها که با عنوان CFC شناخته می شوند همچنان از گاز فریون هم استفاده شده است. با این تفاوت که در اینجا با استفاده از ترکیب های شیمایی سعی شده تا آثار مخرب زیست محیطی این گاز کاهش یافته و برای استفاده در یخچال ها مناسب سازی شود.

مبرد یخچال چه وظیفه ای را انجام می دهد؟

همین طور که گفته شد، مبرد یخچال دقیقاً جزئی است که کار سرمایش را برای ما انجام می دهد. سیکلی که در یخچال ها طراحی می شود، در حقیقت برای به گردش در آوردن این مبرد است. سیالی که در یخچال شارژ می شود، در طول این سیکل چندین بار به حالت گاز اشباع، بخار فوق گرم، مایع اشباع، مایع فوق سرد و …. در می آید. با تغییر حالت فیزیکی این سیال است که کار سرمایش در یخچال ها صورت گرفته و گرمای درون محفظۀ یخچال به بیرون از آن انتقال داده می شود. اجزای دیگری که در فرایند سرمایش یخچال نقش دارند و به گردش مبرد کمک می کنند عبارتند از کمپرسور یخچال، کندانسور، شیر فشار شکن، خطوط لوله و اواپراتور. مبرد در یک سیکل کامل باید از تمامی این اجزا عبور داده شود. کمپرسور فشار لازم برای حرکت گاز را تأمین می کند. کندانسور دمای آن را کاهش داده و شیر فشار شکن گاز را آمادۀ ورود به محفظۀ یخچال می کند. کار دریافت گرما از درون محفظۀ یخچال نیز بر عهدۀ اواپراتور است. خطوط لولۀ یخچال را هم که می توانید در پشت یخچال و درون فریزر و محفظۀ یخچال مشاهده کنید.

قیمت و مشخصات انواع گاز مبرد

خالی شدن گاز یخچال

اگر میزان مبرد کاهش یابد یا به طور کامل خالی شود، عمل سرمایش مختل شده و به شکل صحیح صورت نمی گیرد. که در نتیجه دمای درون محفظۀ یخچال بالا رفته و به مرور محصولات داخل یخچال فاسد می شوند. اما سؤال اینجاست که چرا گاز مبرد خالی می شود و چه اتفاقی برای آن می افتد؟ با توجه به این که سیکل تبریدی یخچال یک سیکل بسته است، طبیعتاً خالی شدن مبرد باید دلیلی مشخص مثل سوراخ شدن خطوط لوله داشته باشد. به طور کلی مسئلۀ خالی شدن گاز یخچال را می توان در چند مورد زیر جست و جو کرد:

• ایجاد نشتی در بخش کندانسور
• ایجاد نشتی در بخش اواپراتور
• ایجاد نشتی در خطوط لوله
• ایجاد مشکل در بخش کمپرسور یخچال
• بالا رفتن سن یخچال و کاهش حجم مبرد به مرور زمان

علائم خالی شدن گاز یخچال چیست؟

حال سؤالی که پیش می آید، این است که چطور باید متوجه خالی شدن گاز یخچال شد؟ همین طور که گفتیم، کاهش سطح مبرد می تواند روی فرایند خنک سازی اثر گذاشته و در قدم اول باعث افزایش دمای درون یخچال شود. پس مهم ترین نشانه بالا رفتن دمای محفظۀ یخچال است. می توانید از روی کاهش کیفیت محصولات غذایی یا فاسد شدن زودهنگام این محصولات متوجه این موضوع شوید. البته خرابی دیگر اجزای یخچال نیز می تواند روی عملکرد سیکل تبرید اثر بگذارد، اما مهم ترین و بیشترین میزان خرابی یخچال ها به خاطر خالی شدن مبرد پیش می آید.

دومین موردی که می توانید به آن دقت کنید، بوی گاز یخچال است. خود مبرد فریون عملاً بویی ندارد. اما برای متوجه شدن نشتی اغلب در کنار این گاز از ترکیبات شیمیایی دیگری نیز استفاده می شود. این گازهای افزوده شده معمولاً دارای بویی شبیه به فاسد شدن غذا هستند. به همین خاطر گاهی ممکن است فکر کنید از درون یخچال بویی شبیه فاسد شدن مواد غذایی را استشمام می کنید. ولی با کنترل کیفیت محصولات متوجه چیزی نشوید. این بوی نامطبوع نشانه ای است که باید هرچه زودتر با یک تعمیرکار یخچال تماس بگیرید.

مسئلۀ سوم، مسئلۀ جا به جایی یخچال فریزرهاست. همین طور که گفتیم، خالی شدن مبرد اغلب به خاطر نشتی پیدا کردن خطوط لوله یا یکی از اجزای یخچال است. به همین خاطر اگر در هنگام اسباب کشی صدمه ای به یخچال وارد شود، ممکن است باعث خالی شدن مبرد شده و عمکرد سیکل تبریدی را مختل سازد.

نشانه دیگری که می تواند خبر از نشتی مبرد یخچال بدهد، کنترل دمای بخش کندانسور یخچال است. لوله های کندانسور را می توانید درست در پشت یخچال مشاهده کنید. با لمس کردن لوله های کندانسور، زمانی که یخچال در حال کار است، باید گرمای مشخصی را احساس کنید. اگر بخش های پایینی کندانسور خنک باشد و گرمایی نداشته باشد، این یعنی گازی در مدار یخچال در جریان نیست و باید هرچه سریعتر برای تعمیر یخچال خود قدم پیش بگذارید.

جنس خطوط لولۀ کندانسور و اواپراتور بسته به شرکت سازندۀ یخچال می تواند از فولاد، مس یا آلومینیوم باشد. گاهی نیز از ترکیب چند فلز در ساخت یخچال فریزرها استفاده می شود. نکتۀ مهم اینجاست که فلزات به کار رفته در ساختمان فریزرها ممکن است به مرور زمان دچار خوردگی شده و نشتی پیدا کنند. علائم خوردگی خطوط لوله را ممکن است به صورت چشمی هم بتوان پیگیری کرد.

شارژ گاز یخچال

در زمانی که مبرد تخلیه شده باشد، باید با یک تعمیرکار تماس بگیرید. با توجه به اینکه تخلیۀ گاز مبرد به خاطر نشتی یا خرابی قطعه ای در یخچال اتفاق می افتد، باید پیش از شارژ کردن مجدد گاز، نقطۀ نشتی را پیدا کرده و مشکل یخچال را رفع کرد. تعمیرکارها اغلب این کار را در خانۀ شما انجام می دهند. روند شارژ گاز یخچال به این شکل است که تعمیرکار در ابتدا نقطۀ نشتی را پیدا می کند. سپس اگر مشکل از خط لوله باشد، به کمک جوش یا تعویض لوله ها مشکل نشتی را برطرف می نماید. پس از این که مشکل نشتی رفع شد، نوبت به شارژ گاز یخچال می رسد. در این مرحله باید بدانید که گازهای یخچال انواع متفاوتی دارند و استفاده از هر نوع گازی نمی تواند گزینۀ مناسبی برای فریزر شما باشد. بهتر است از دفترچۀ راهنمای یخچال یا نظر تعمیرکاران مجرب کمک بگیرید. عمل شارژ گاز یخچال پس از طی کردن این مراحل انجام می شود. پس از شارژ مجدد معمولاً پیشنهاد می شود که چند ساعتی از روشن کردن دستگاه خودداری شود. سپس یخچال را راه اندازی کرده، نحوۀ عملکرد آن را کنترل کنید. اگر دوباره مشکلی در عملکرد یخچال احساس می کنید، لازم است مجدداً با تعمییرکار خود تماس گرفته و مراتب تعمیر یخچال را پیگیری نمایید.

جمع بندی

گاز یخچال سیال مبردی است که فرایند خنک سازی در یخچالها به کمک آن صورت می گیرد. این مبرد در تمامی اجزاء یخچال گردش کرده، با تغییر فاز و رفتن از حالت گازی به مایع و برعکس عمل سرمایش را انجام می دهد. در گذشته از گاز آمونیاک به عنوان سیال مبرد در یخچال ها استفاده می شد. اما امروزه ترکیب های شیمیایی متفاوتی از گازهای CFC مورد استفاده قرار می گیرند. در کنار گازهای CFC اغلب از چند مبرد بودار هم استفاده می شود. زیرا گازهای یخچال بی بو و بی رنگ بوده و در صورت نشتی قابل تشخیص نیستند. در صورتی که مبرد تخلیه شود، عملکرد یخچال دچار مشکل شده و دمای محفظۀ فریزر بالا می رود. از نشانه های این نشتی می توان به بوی بد محفظۀ یخچال ، علائم ظاهری مثل خوردگی در خطوط لوله کندانسور و … اشاره کرد. در صورت تخلیه شدن سیال مبرد یخچال باید اقدام به شارژ مجدد گاز یخچال نمود.