یکی از پرمصرف‌ترین دستگاه‌های تهویه مطبوع، فن کویل است. فن کویل می‌تواند هم به عنوان سیستم سرمایشی و هم به عنوان سیستم گرمایشی در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله قصد داریم با فن کویل سرمایشی و گرمایشی ، انواع آنها و روش کارشان بیشتر آشنا شویم.
فن کویل چیست؟
فن کویل نوعی مبدل حرارتی است، که متشکل است از کویل و فن. کویل لوله‌های مارپیچی شکل است که معمولاً از جنس مس بوده و از لابه‌لای پره‌های فین که از جنس آلومینوم می‌باشد، عبور می‌کنند. فن نیز وظیفه ایجاد جریان هوا را بر عهده دارد. از سمت ورودی کویل، می‌تواند آب گرم یا سرد بر حسب نیاز برای گرمایش یا سرمایش وارد شده و با دمیده شدن هوا، دمای هوای اتاق به نقطه مطلوب برسد. مهمترین خصوصیت فن کویل قابلیت سرمایشی و گرمایشی آن است.
آب سرد مورد نیاز برای سرمایش فن کویل از طریق دستگاه چیلر و آب گرم مورد نیاز برای گرمایش نیز توسط موتورخانه یا پکیج تامین می‌شود.
به این ترتیب در یک ساختمان، یک واحد چیلر و موتورخانه، آب مورد نیاز برای فن کویل‌های نصب شده در تمامی قسمت‌ها را تامین می‌کند. و هر واحد می‌تواند مستقلاً فن کویل خود را کنترل کند.
همان طور که اشاره شد از فن کویل‌ها می‌توان هم برای سرمایش و هم برای گرمایش استفاده کرد. اما طریقه تغییر وضعیت فن کویل به چه شکلی انجام می‌شود؟
فن کویل‌ها دارای دو نوعند:
- فن کویل‌های دولوله‌ای
- فن کویل‌های چهارلوله‌ای
در نوع دو لوله‌ای، یک لوله جهت تامین آب (آب ورودی به فن کویل) و دیگر نیز برگشت آب (آب خروجی از فن کویل) تعبیه شده است. به این ترتیب در زمستان به منظور گرمایش، لوله‌ها به موتورخانه متصل می‌شوند و آب خود را از آن‌جا تامین می‌کند. در تابستان نیز آب از طریق چیلر تامین می‌شود. طریق کنترل آن نیز توسط شیر های دستی تنظیم می‌شوند.
در فن کویل سرمایشی و گرمایشی که از نوع دولوله‌ای هستند، استفاده هم زمان در حالت سرمایش و گرمایش توسط کاربران کل ساختمان وجود ندارد. به عبارتی یا همه فن کویل‌ها در حالت سرمایش‌اند یا همه در حالت گرمایشی‌اند.
در نوع چهار لوله‌ای اما از دو جفت لوله رفت و برگشت برای چیلر و موتورخانه استفاده شده است، که هر واحد می‌تواند سرمایشی یا گرمایشی بودن کویل خود را مستقلاً تنظیم کند. به این ترتیب هر واحد به طور مستقل عمل می‌کند، کاربرد این سیستم در ساختمان‌هایی است که ممکن است در یک زمان بخشی از واحد‌ها نیاز به سرمایش و بخشی دیگر نیاز به گرمایش داشته باشند.
یکی از مزیت‌های استفاده از فن کویل در سیستم‌های تهویه مطبوع، عدم نیاز به کانال کشی‌های زیاد (به جز مدل‌های دارای کانال کشی) و همچنین انعطاف‌پذیری در طراحی و سادگی آنها می‌باشد.
فن کویل سرمایشی و گرمایشی ساختار نسبتاً ساده‌ای دارد. اجزای تشکیل‌دهنده آن عبارت است از:
- فن
- کویل
- فیلتر هوا
- شیرهای فلکه و هواگیری
- سیستم‌های کنترلی
کنترل دما توسط ترموستات انجام می‌شود و یک سینه نیز در پایین بدنه به منظور جمع‌آوری آب چگال شده در هنگام سرمایش تعبیه می‌شود.
سیستم کنترلی فن کویل ها به دو شکل ممکن است عمل کند. یا دور فن تغییر می‌کند که باعث می‌شود میزان هوادهی کم یا زیاد شود، و یا مقدار جریان آب ورودی به کویل توسط شیر تغییر می‌کند که به این شکل می‌توان دمای هوای اتاق را در نقطه مطلوب تنظیم کرد.
فن کویل‌ها از نظر نحوه نصب به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- فن کویل‌های روکار
- فن کویل‌های توکار
فن کویل های سرمایشی و گرمایشی روکار
فن کویل‌های روکار در فضای اتاق نصب شده و در معرض دید قرار می‌گیرند. فن کویل‌های روکار می‌توانند به شکل دیواری، زمینی، ایستاده یا سقفی فن کویل سرمایشی و گرمایشی باشند.
فن کویل های دیواری و سقفی روکار، بر سطح خارجی دیوار یا سقف نصب می‌شوند. فن کویل‌های ایستاده و زمینی نیز به طور مستقل در فضای اتاق قرار می‌گیرند. مزیت اصلی این نوع از فن کویل‌ها نصب سریع و راحت آن‌هاست. اما در مقابل می‌توانند در زیبایی و دکوراسیون فضای داخلی تاثیر منفی داشته باشند.
فن کویل های سرمایشی و گرمایشی توکار
فن کویل‌های تو کار در سطح داخلی دیوار یا سقف (معمولاً سقف) نصب می‌شوند، که مزیت اصلی آن عدم اشغال فضای اتاق و تاثیر منفی بر زیبایی آن است. فن کویل‌های سقفی می‌تواند در داخل سقف ساختمان یا فضای سقف کاذب قرار گیرد.
فن کویل های سقفی می‌تواند به شکل یک طرفه، که تنها از یک سمت جریان هوا وجود داشته باشد و چهار طرفه که از چهار جهت ورزش هوا صورت می‌گیرد، طراحی شوند.
فن کویل‌های توکار همچنین می‌تواند در دو نوع کانالی و بدون کانال باشند. در نوع کانالی یک فن کویل از طریق کانال‌کشی به چند اتاق متصل می‌شود. به این ترتیب دیگر نیازی به نصب فن کویل جداگانه در هر اتاق وجود نخواهد داشت.
جمع‌بندی
فن کویل یکی از تجهیزات پرکاربرد در تهویه مطبوع است، که می‌تواند هم به عنوان سیستم گرمایشی در فصول سرد و هم سیستم سرمایشی در فصول گرم مورد استفاده قرار گیرد، به همین جهت به آنها فن کویل سرمایشی و گرمایشی نیز می‌گویند. در این مقاله با ساختار و روش کار فن کویل‌ها و همچنین انواع آنها آشنا شدیم.
