تفاوت اسپلیت و داکت اسپلیت

اسپلیت‌ ها و داکت اسپلیت ‌ها دسته‌ای از کولرهای گازی هستند که امروزه به صورت گسترده در واحدهای آپارتمانی، ساختمان‌های اداری و شرکت‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این دستگاه‌های تهویۀ مطبوع هم می‌توان به منظور گرمایش بهره برده و هم از قدرت سرمایشی آن‌ها استفاده کرد. البته که مهم‌ترین دلیل نصب و خریداری انواع کولرهای گازی سرمایش محیط است و اسپلیت‌ها و داکت اسپلیت‌ها هم از این قاعده مستثنا نیستند. در این مقاله قصد داریم به مقایسه این دو محصول بپردازیم و ببینیم تفاوت ‌ها و شباهت‌ های دستگاه‌های سرمایشی اسپیلت و داکت اسپلیت چه چیزهایی است و بنا بر شرایط موجود بهتر است به سراغ کدام یک از آن‌ها برویم. پس اگر به دنبال یافتن یک پاسخ مناسب به این سؤال هستید، ادامۀ بحث بیان فرق داکت اسپلیت با کولر گازی را از دست ندهید.

آشنایی با کولر‌های گازی

در قرن بیستم و در پی اختراع کولرهای گازی صنعتی تهویۀ مطبوع نیز متحول شد و دستگاه‌های سرمایشی جدید جایگزین دیگر روش‌های سنتی خنک کردن فضای ساختمان‌ها شدند. امروزه صنعت تولید کولرهای گازی وارد فاز مدرن‌تری شده و هدف اصلی در طراحی و ساخت این کولرها بیش از هرچیزی، رفاه حال استفاده کنندگان از آن‌هاست. مسئله‌ای که تنها با تهویۀ مطبوع هوای محیط، هم از نظر دما و رطوبت و هم از نظر سلامت هوای تولیدی، تعریف می‌شود.

اسپلیت‌ها دسته‌ای از کولرهای گازی هستند که بر مبنای سیکل‌ های تبرید تراکمی طراحی می‌شوند. اما برخلاف سیستم‌های یک تکه اولیه، این دستگاه‌ها در دو بخش یا یونیت ساخته می‌شوند. به شکلی که بخشی از سیکل تبریدی در یونیت خارجی نصب می‌گردد و سپس این بخش به کمک لوله‌های مسی به یونیت داخلی متصل می‌شود. هدف از این شکل طراحی بهبود عملکرد دستگاه و خلاص شدن از سروصداهای زائد کمپرسور است. یونیت خارجی دستگاه شامل کمپرسور آن و بخش کندانسور می‌شود. با توجه به اینکه سیکل تبریدی اسپلیت‌ها از نوع هواخنک است، نصب کمپرسور در هوای آزاد انتخابی بهینه برای عملکرد بهتر دستگاه به حساب می‌آید.

شکل 1: شکل بالا داخل ساختمان، شکل پایین خارج از ساختمان نصب می شود

با تعریف کردن دو یونیت داخلی و خارجی برای دستگاه، طراحی یونیت داخلی نیز می‌تواند به شکل چشم‌نوازتری انجام گیرد. مسئله‌ای که برای طراحان داخلی و خریداران از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه یونیت‌های داخلی را می‌توان روی دیوار یا سقف ساختمان نصب کرد، فضای ساختمان به صورت حداقلی اشغال می‌شود و روی طراحی داخلی آن نیز تأثیر بدی باقی نمی‌گذارد. یونیت‌های داخلی اسپلیت‌ها ضمن دارا بودن ظاهری شیک، از نظر عملکردی نیز بهتر از کولرهای گازی پنجره‌ای عمل می‌کنند. این یونیت‌ها هوای داخل محیط را به داخل دستگاه مکش کرده، پس از خنک کردن آن و همچنین تصفیۀ هوا به کمک سیستم فیلتراسیون دوباره آن را در محیط پخش می‌کنند. پخش جریان هوا در هر چهار جهت نیز باعث می‌شود تا هوای ساختمان به شکل یک دست‌تری خنک شود.

شکل 2: جهت های گردش هوا

اسپلیت‌ها از نظر دسته بندی به دو دستۀ کلی اسپلیت‌ های ساده و داکت اسپلیت ‌ها دسته بندی می‌شوند؛ که از نظر شکل طراحی تقریباً شبیه به یکدیگر عمل می‌کنند؛ اما با این تفاوت کلی که از داکت اسپلیت‌ ها به عنوان یک سیستم تهویه مطبوع مرکزی نام برده می‌شود و اسپلیت ‌های ساده بسته به نوع طراحی فقط می‌تواند یک فضای مشخص را خنک کنند. در ادامه با بررسی ساختمان هرکدام از این دو دستگاه به سراغ مقایسه آن‌ها و بیان تفاوت داکت اسپلیت با کولر گازی خواهیم رفت.

بررسی ساختمان اسپلیت‌های ساده

ساده‌ترین نوع اسپلیت‌های امروزی، اسپلیت‌های دیواری هستند. این اسپلیت‌ها همان‌طور که گفته شد در دو یونیت جداگانه تعریف می‌شوند. به شکلی که یونیت خارجی دستگاه در مکانی بیرون از ساختمان (محوطۀ حیاط، پشت دیوار بالکن و …) نصب می‌شود و سپس به کمک یک خط لولۀ مسی یا آلومینیومی به یونیت داخلی آن متصل می‌گردد. ظرفیت سرمایشی اسپلیت‌ها محدود بوده و معمولاً بین 9000 BTU تا حدود 30000 BTU است. البته در مدل‌های چند پنله ظرفیت دستگاه می‌تواند بالاتر هم باشد که در ادامه مقاله تفاوت داکت اسپلیت و کولر گازی به آن خواهیم پرداخت.

در طراحی اسپلیت‌های دیواری معمولاً از کمپرسور های روتاری نوع یک یا نوع سه استفاده می‌شود. انتخاب نوع کمپرسور البته بستگی به مواردی مثل آب و هوای شهر و میزان رطوبت محیط دارد. برای مثال در شهرهای ساحلی که دارای آب و هوای گرمتری هستند، استفاده از کمپرسورهای روتاری تریپیکال یا T3 انتخاب بهینه‌تری است. زیرا این کمپرسورها توانایی کارکرد در دماهای بالا تا حدود شصت درجه سانتیگراد را نیز دارا هستند. سیال به کار رفته در سیکل‌های تبریدی اسپلیت‌ها اغلب از نوع R22 یا R410 است که عملکرد خوبی در سیستم‌های سرمایش از خود نشان می‌دهند. همچنین به کارگیری کیت‌های اینورتر در کنار این کمپرسورها باعث شده تا میزان مصرف دستگاه به شکل چشمگیری کاهش پیدا کند. این موضوع برای مکان‌های اداری، تجاری و حتی ساختمان‌های مسکونی اهمیت زیادی دارد. اگرچه استفاده از مدل‌های اینورتردار کمی هزینۀ بیشتری را درپی خواهد داشت؛ اما این موضوع در درازمدت جبران می‌شود.

مسئلۀ بعدی و مهم‌ترین مسئله در ساختمان داخلی اسپلیت‌های ساده، یونیت داخلی آن‌ها است. یونیت داخلی اسپلیت‌های گازی به صورت باکس‌های مستطیلی شکل طراحی می‌شوند و از نظر طراحی سعی شده تا ظاهری زیبا داشته باشند. یونیت‌های داخلی باید در فضایی نزدیک به یونیت خارجی نصب شود. این یونیت‌ها قابلیت پخش باد در هر چهار جهت را دارند و در جلوی دستگاه نیز از یک فیلتر چند لایه استفاده شده که علاوه بر پاک سازی جریان هوا از ذرات گرد و غبار جلوی ورود میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌ها را نیز به محیط می‌گیرد.

در مدل‌های امروزی کنترل دستگاه توسط یک کنترلر وای‌فای و به کمک کیت نمایشگر یونیت داخلی صورت می‌گیرد. یکی از جنبه‌های رقابتی بین شرکت‌های مختلف تولید کننده اسپلیت‌ها بهبود نحوۀ کنترلر دستگاه است. طراحی نمایشگر به شکل مخفی، در نظر گرفتن حالت‌های کنترلی اتوماتیک، قابلیت‌های متفاوت تنظیم دما و میزان رطوبت، امکان اتصال به گوشی‌های هوشمند و … از جمله مواردی است که صحنۀ رقابت اصلی را در طراحی یونیت‌های داخلی رقم زده است.

بررسی ساختمان اسپلیت‌های چند پنله

اسپلیت‌های چند پنله دسته‌ای از اسپلیت‌های دیواری هستند که در آن‌ها از یک یونیت خارجی برای تأمین سرمایش دو تا سه پنل دیواری استفاده می‌شود. به این صورت که برای هر یونیت داخلی یک خط لولۀ مجزا تعریف می‌شود. مهم‌ترین تفاوت این اسپلیت ‌ها با اسپلیت‌ های ساده، تعداد پنل‌های دستگاه و ظرفیت سرمایشی کولر است. هر یک از پنل‌های دستگاه را می‌توان در فضایی جداگانه نصب کرد و از آن به عنوان یک کولرگازی مجزا بهره برد. برای این کار در یونیت خارجی اسپلیت‌های چند پنله از دو کمپرسور استفاده می‌گردد. به نحوی که ظرفیت یکی از این دو کمپرسور تقریباً دو برابر دیگری است.

شکل 3: اسپلیت چند پنله

برای مثال فرض کنید از یک اسپلیت چند پنلۀ با ظرفیت سرمایشی 36000 BTU بهره می‌برید و سه یونیت دستگاه را در سه اتاق جداگانه نصب کرده‌اید. ظرفیت اسمی هر یونیت در این حالت 12000 BTU خواهد بود. به این معنا که عملکرد یونیت داخلی نصب شده در اتاق شما شبیه به عملکرد یک اسپلیت دوازده هزار تک پنله است. حال فرض کنید اسپلیت داخل اتاقتان را روشن کرده‌اید. در این صورت یکی از دو کمپرسور دستگاه که ظرفیت سرمایشی آن 12000 است، آغاز به کار کرده و عمل سرمایش اتاق را انجام می‌دهد. حال فرض کنیم، شخصی قصد استفاده از اسپلیت اتاق دوم را دارد. در این صورت کمپرسور اول در حالت آماده به کار قرار می‌گیرد و کمپرسور دوم که ظرفیتش 24000 است شروع به کار می‌کند. به شکلی که عمل سرمایش هر دو محیط را به خوبی انجام می‌دهد. طبیعی است که اگر شخصی در اتاق سوم قصد استفاده از کولر را داشته باشد، کمپرسور اول نیز دوباره شروع به کار خواهد کرد و دستگاه از هر دو کمپرسور خود برای سرمایش بهره خواهد برد.

با وجود اینکه اسپلیت‌های چند پنله نیز می‌توانند چند فضای جداگانه را خنک کنند، اما از نظر عملکردی با داکت اسپلیت ‌ها متفاوت ‌اند و آن‌ها را در کنار اسپلیت ‌های ساده و دیواری قرار می‌دهند.

بررسی ساختمان داکت اسپلیت‌ها

استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی همواره مورد توجه خریداران و طراحان قرار دارد. امروزه سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی متفاوتی برای این منظور تولید شده‌اند و داکت اسپلیت‌ها نیز یکی از همین سیستم‌های مرکزی است. با این تفاوت که هزینه‌های خریداری یک داکت اسپلیت نسبت به دیگر دستگاه‌های تهویۀ مطبوع مرکزی مثل دستگاه چیلر ها، مینی چیلر ها، دستگاه ‌های هواساز، موتورخانه‌ها و … بسیار کمتر است. مسئله‌ای که استفاده از آن‌ها را برای آپارتمان‌ها، ساختمان‌های مسکونی و ادارات کوچک نیز امکان پذیر می‌نماید.

طراحی داکت اسپلیت ‌ها همانند اسپلیت ‌های ساده در دو یونیت جداگانۀ داخلی و خارجی انجام می‌گیرد. با این تفاوت که در اینجا یونیت داخلی حکم یک هواساز مادر را دارد و به کمک کانال کشی ساختمانی می‌توان از آن برای خنک سازی فضاهای متعدد بهره برد. به این خاطر که از یک دستگاه داکت اسپلیت‌ برای سرمایش چندین محیط استفاده می‌شود، ظرفیت سرمایشی آن بالاتر از اسپلیت‌های معمولی بوده و بین 24000 BTU تا 90000 BTU متغیر است.

در سیکل‌های تبریدی داکت اسپلیت‌ها معمولاً از سیال مبرد R410 استفاده می‌شود که عملکرد بهتری در سرمایش دارد. کمپرسور دستگاه نیز یا از نوع روتاری تریپیکال است و یا اینکه از کمپرسورهای اسکرال استفاده می‌گردد. کمپرسورهای اسکرال نسبت به کمپرسورهای روتاری از طراحی ساده‌تری بهره می‌برند و از نظر عملکردی نیز دارای قدرت فشرده سازی بیشتری هستند. به علاوه که تعمیر و نگهداری آن‌ها نیز ساده تر خواهد بود.

مهم‌ترین تفاوت اسپلیت‌ های ساده و داکت اسپلیت‌ ها در نحوۀ طراحی یونیت داخلی آن‌ها نهفته است. یونیت داخلی داکت اسپلیت‌ها به صورت مرکزی طراحی شده و به طور معمول در داخل سقف‌های کاذب نصب می‌شود. در فضاهای ساختمانی و مسکونی امکان نصب دستگاه در راهروی ساختمان نیز وجود دارد. با توجه به اینکه یونیت داخلی دستگاه کمی سروصدا ایجاد می‌کند، بهترین مکان نیز همان راهروی ساختمان است.

شکل 4: داکت اسپلیت

پس از نصب یونیت داخلی به کمک اجرای خطوط کانالی برای هر فضا یک دریچۀ کولر مجزا تعریف می‌شود که سرمایش آن اتاق را انجام می‌دهد. برای اینکه مشکل کنترل مجزای دما و رطوبت هر اتاق نیز حل شود، از دریچه‌های ترموستاتیکی یا همان دمپر استفاده می‌گردد. از دمپرها به منظور مسدود کردن کامل جریان هوای اتاق یا تنظیم میزان ورود جریان هوا به اتاق بهره برده می‌شود. این کار هم به شکل دستی و هم به شکل اتوماتیک قابل انجام است. به این شکل به کمک یک داکت اسپلیت تهویۀ مطبوع فضاهای متعدد امکان پذیر شده و می‌توان دمای هر اتاق را به صورت مجزا کنترل کرد.

جمع بندی

با توجه به مواردی که گفته شد و توضیحاتی که دربارۀ نحوۀ عملکرد این دو دستگاه آورده شد، حالا بهتر می‌توانید متوجه تفاوت‌ های اسپلیت و داکت اسپلیت‌ بشوید. با اینکه این دو دستگاه از نظر عملکرد تقریباً شبیه به یکدیگرند، اما مهم‌ترین فرق اسپیلت با داکت اسپلیت‌ در انتظارات عملکردی خریدار نهفته شده است. اگر خریدار به دنبال یک سیستم سرمایشی (و گرمایشی) مرکزی باشد، طبیعتاً به سراغ داکت اسپلیت‌ها می‌رود. اما اگر فقط قصد سرمایش یک یا چند فضا را داشته باشد، انتخاب اسپلیت‌های تک پنله یا چند پنله، گزینۀ مناسب‌تری است. با توجه به اینکه از داکت اسپلیت‌ها برای تهویۀ هوای چند فضای متعدد استفاده می‌شود، پس ظرفیت سرمایشی آن نیز بالاتر از اسپلیت‌های ساده خواهد بود. اگر قرار باشد به سراغ دیگر تفاوت‌های این دو دستگاه برویم، می‌توانیم به مواردی مثل نوع و مدل کمپرسور، طراحی زیباتر ظاهر اسپلیت‌های دیواری، سیستم فیلتراسیون آن‌ها و … اشاره کرد.